آیا تا کنون احساس ضعف، خستگی، رنگ پریدگی، حس سرما و مورمور شدن دست‎ها و پاها را تجربه کرده‎ اید؟ آیا می‎‎دانستید که این علائم می‎‎تواند ناشی از کم‎ خونی باشد؟ با ما همراه شوید تا با مهمترین انواع کم ‎خونی ، علائم و نشانه ها ، عوارض، درمان و پیشگیری آن آشنا شوید.

کم خونی چیست؟

کم‎ خونی یا در اصطلاح پزشکی آنمی (Anemia) کاهش تعداد گلبول‎های قرمز است که باعث اختلال در روند اکسیژن رسانی به بافت‎های بدن می‎شود. گلبول‎های قرمز دارای پروتئینی به نام هموگلوبین هستند. وظیفه هموگلوبین، حمل اکسیژن و انتقال آن به بافت‎های بدن می‎باشد. زمانی که فرد از کم ‎خونی رنج می‎برد، این به آن معناست که مقدار هموگلوبین در گلبول‎های قرمز کاهش یافته و بافت‎های بدن دچار کمبود اکسیژن می‎شوند. کم‎ خونی انواع مختلفی داشته که عوامل مختلفی منجر به بروز آن می‎شود.

علائم کمبود آهن

۱- خستگی غیرعادی

احساس خستگی مفرط یکی از رایج ترین علائم کم خونی است که بیش از نیمی از افراد دچار فقر آهن آن را تجربه کرده اند. این حالت به این دلیل رخ می دهد که کمبود آهن بر ساخت هموگلوبین تاثیر منفی گذاشته، در نتیجه اکسیژن رسانی به بافت ها به طور مناسب انجام نشده و احساس خستگی و بی حالی ایجاد می شود.

۲- رنگ پریدگی

یکی دیگر از علائم رایج کمبود آهن رنگ پریدگی چهره، پوست و پشت پلک افراد است. هموگلوبین در گلبول های قرمز باعث ایجاد رنگ قرمز است و کمبود آن باعث کمرنگی و رنگ پریدگی می شود. رنگ پریدگی در این افراد می تواند در سرتاسر بدن و یا فقط در برخی نقاط مثل صورت، لب ها، پشت پلک و یا ناخن باشد.

۳- تنگی نفس

با توجه به کاهش هموگلوبین و کاهش اکسیژن در دسترس بافت ها، فرد در اثر فعالیت بدنی مثل ورزش یا پیاده روی و حتی فعالیت های روزانه در محل کار یا در خانه خیلی زود احساس نفس تنگی و یا حالات نفس نفس زدن می کند. این می تواند یکی از علائم رایج کم خونی باشد.

۴- سردرد و سرگیج

این علائم کمتر از نشانه های قبلی در افراد دچار کمبود آهن دیده می شود و از آنجا که سردرد و سرگیجه می تواند عوامل زیادی داشته باشد، تشخیص کمبود آهن از این علامت به تنهایی کار آسانی نیست. علت بروز این حالت گشاد شدن عروق مغزی برای دسترسی به اکسیژن بیشتر است.

۵- تپش قلب

در کمبود آهن و کمبود اکسیژن قلب باید کار بیشتری برای اکسیژن رسانی به بافت ها انجام دهد که نتیجه این حالت تپش زیاد، غیرعادی و قابل احساس قلب است. اگر کمبود آهن برای مدت طولانی ادامه پیدا کند ممکن است منجر به بزرگ شدن قلب و یا ایست قلبی شود، هرچند این حالات و درمان نشدن کم خونی در طولانی مدت رایج نیستند.

۶- پوست و موی خشک و آسیب دبده

کمبود اکسیژن در پوست و مو منجر به تضعیف و آسیب دیدن آنها می شود. البته ریزش مقدار مشخصی مو در شبانه روز طبیعی است، اما اگر ریزش مو بیش از حد و همراه با آسیب پوستی و تغییر رنگ باشد باید آن را جدی گرفت.

۷- سوزش و تورم زبان و دهان

گاهی اوقات کم خونی منجر به التهاب، کم رنگی، تورم و یا نرمی بیش از حد زبان می شود. همچنین سوزش، خشکی و ایجاد ترک یا زخم در دهان از نشانه های دیگر کمبود آهن هستند.

۸- پاهای بیقرار

یکی از علت های ایجاد سندرم پاهای بیقرار کمبود آهن است. در سندرم پاهای بیقرار فرد در حال استراحت، مدام پاهای خود را حرکت می دهد که اغلب همراه با حالات ناخوشایندی مثل گزگز شدن پا همراه است. نشانه های پاهای بیقرار در شب هنگام تشدید شده و فرد حتی در خوابیدن به مشکل برمی خورد.

۹- تغییر شکل و شکنندگی ناخن

یکی از علائمی که امروزه کمتر مشاهده می شود شکننده شدن و تغییر شکل ناخن هاست. ناخن ها در کمبود آهن طولانی مدت به راحتی شکسته شده و یا به حالت قاشقی شکل خمیده می شوند. تغییر شکل ناخن در این وضعیت حاکی از کم خونی شدید و طولانی مدت است.

چه افرادی مستعد کم ‎خونی هستند؟

یکی از گروه های مستعد کم خونی عمدتا زنان و مادران باردار هستند، چرا که این افراد بیش از سایرین به واسطه دوران قاعدگی و زایمان خود، خون از دست می‌دهند. علاوه بر این، وراثت و ژنتیک نیز در افرادی که قبلا در خانواده،  بیماران تالاسمی و یا آنمیک داشته اند، می‌تواند این افراد را مستعد فقر آهن کند.

افراد بالای 65 سال

سابقه خانوادگی

سابقه ابتلا به بیماری های مزمن مانند سرطان، اختلالات کلیوی، دیابت و…

ابتلا به برخی بیماری های گوارشی مانند بیماری کرون و سلیاک

زنان به دلیل قاعدگی و  باروری

کودکان به دلیل سو تغذیه

درمان خانگی کم خونی

اگرچه ممکن است درمان های خانگی برای بیماری کم خونی شدید به تنهایی تاثیری نداشته باشد ولی مصرف مواد غذایی با ویتامین های ضروری و همچنین آهن برای بهبود این نوع بیماری خونی مفید است. مثلا افرادی که دارای بیماری کم خونی فقر آهن هستند می توانند با استفاده از مصرف مواد غذایی از جمله:

سبزیجاتی با برگ های تیره

گوشت قرمز و همچنین سفید

جگر و غذاهای دریایی

لوبیا

آجیل و دانه ها علاوه بر بهبودی این بیماری از پیشرفت آن جلوگیری کنند.